Hasan Hayrullah Efendi, şeyhülislam olmasına rağmen, Osmanlı İmparatorluğu’nun 19. yüzyıl siyasetine yön veren isimlerden biridir. Bu eserde, 1876 Askeri darbesine destek veren Hayrullah Efendi’nin hayatının ilk yılları, ailesi ile ilgili bilgiler, eğitimi ve cemiyet hayatı, saraya intisab süreci, padişah imamlığı, Sultan Abdülaziz’in Bursa, Mısır ve Avrupa Seyahatlerinde yanında bulunması ve kırk iki gün süren birinci şeyhüllislamlık dönemi ile Sultan Abdülaziz, V. Murad ve Sultan II. Abdülhamid gibi üç önemli padişahın saltanat yıllarındaki ikinci şeyhülislamlık dönemleri ele alınmıştır. İmparatorluğun en kritik yıllarında görev yapmış ve verdiği fetvalarla ülke siyasetinde etkili rol oynamış olan Hayrullah Efendi’nin, Sultan Abdülaziz’in tahttan indirilmesindeki rolü, Sultan Abdülaziz ve Sultan Beşinci Murad hakkında vermiş olduğu hal’ fetvaları ve Yıldız Mahkemeleri’nde yargılanıp, Taif’teki hapis yıllarına kadar uzanan süreci merakla okuyacağınız kanaatindeyiz.

Osmanlı coğrafyasının her köşesine eser bırakmış Osmanlı sultanlarından biri olan Sultan Abdülhamid, yaptırmış olduğu ya da ihya ettirdiği cami, medrese, mektep, hastane, çeşme, köprü ve su yolu gibi mimari eserlere şahsi servetinden de katkı sağlamıştır. Sultan II. Abdülhamid, günümüzde devam eden birçok müessesenin kurulmasını sağlamış ve döneminde eğitim, ticaret, sanayi, sağlık, ziraat ve hayır kurumları açılmıştır. 19. ve 20. yüzyıl siyasetine damga vuran devlet adamlarından olan Sultan II. Abdülhamid, hakkında en çok konuşulan Osmanlı sultanlarındandır. Abdülhamid’in siyasi yönü ile birlikte, Osmanlı vatanına kazandırdığı eserleri de konuşmak, Sultan Abdülhamid’in çağın gerekliliklerini ve ilerisini düşündüğünün kanıtıdır. Sultan II. Abdülhamid’in İstanbul’da yaptırdığı, ihya ettirdiği ve projelendirilen eserler hakkında bilgi veren İstanbul’un 100 Sultan II. Abdülhamid Eseri adlı kitabın, yapılan çalışmalara katkı sağlamasını arzu eder, Sultan II. Abdülhamid’in aziz hatırasını minnet ve şükranla yâd ederiz.

Tarihî hadiselere ve şahsiyetlere, ilginç efsanelere, birbirinden kıymetli mimarî eserlere ev sahipliği yapan İstanbul, tarih boyunca cazibesini kaybetmeyip insanlığın odak noktası olmayı başarabilmiş nadir şehirlerdendir. Kitabı okurken bir taraftan Mossad’ın Taksim’de kurulduğuna, Topkapı Sarayı’nda kimlerin gözünün olduğuna, İstanbul’da suyun macerasına, Fatih Camii’ndeki tablonun sırrına ve daha birçok ayrıntıya şahit olacaksınız. Bakıp da Göremediklerimizle İstanbul, okurları İstanbul’u keşfetmeye, İstanbul’u yaşamaya ve İstanbul’u anlamlandırmaya davet edip, herkesin yanından geçtiği fakat derununa aşina olanların görebildiği eserleri ve hadiseleri titizlikle okuyucuya sunuyor.

Tarihçi İbrahim Akkurt, bu kitapta pek bilinmeyen ve tanınmayan Koca Davud Paşa hakkında yer yer arşiv kaynaklarına ve çağdaş kroniklere dayalı bilgiler vermektedir. Genelde külliye özelde ise medrese ve hazire üzerinde duran müellif Davud Paşa’nın hayatı, vakıf eserleri ve bunlara tahsis edilen gelir kaynakları üzerinde durmuş, Cerrahpaşa semtindeki külliyesini ve yine buradaki medresesi ile haziresini ayrı bölümlerde daha detaylı olarak ele almıştır. Muhtevası itibarıyla eserin kuru bir biyografi olmayıp aynı zamanda dönemin tarihine de ışık tuttuğu söylenebilir. Bu arada yer yer görsel malzemelerle zenginleştirilip renklendirilmesi eseri sıkılmadan okunabilecek bir el kitabı haline getirmiştir. Davud Paşa Külliyesi haziresinde gerçekleştirilen 460 adet mezar taşının fotoğraflanması, numaralandırılması ve her birine karekod verilerek dijital ortama aktarılmasının sağlanması, Osmanlı Arşivi’nde yer alan ve ilk kez bu çalışmada yer verilen Ebussuud Efendi’nin manevi bir işaretle rüyasında Şeyhülislamlık makamının kendisine verilmesinin anlatıldığı arşiv belgesi ve Davud Paşa’nın 15 yıl süren Veziriazamlık görevinin sona ermesi azil ile mi yoksa emekliye ayrılmasıyla mı sorusunun cevabı olan Davud Paşa’nın mektubunun olduğu belge, gerçekleştirilen kitap çalışmasının orijinal çıktıları olarak göze çarpmaktadır. Bu tür çalışmalara duyulan ihtiyaç çerçevesinde değerlendirmek gerekirse, Devlet-i Aliyye’nin yükselmesinde emeği geçenlerden biri olan Koca Davud Paşa’nın müstakil bir çalışmaya konu olması, özellikle onun şahsında bir saray okulu olan Enderun’da verilen eğitimin gücünün ve burada yetişen birinin neler yapabileceğinin genç nesillere tanıtılmasında büyük önem arz etmektedir…